Αγιάσος - Παναγιά της Σιών, Παραδοσιακοί Τεχνίτες και Καϊνάρι

1. Γενικές πληροφορίες
2. Οι Παραδοσιακές Τέχνες και Τεχνίτες στην Αγιάσο
       2.1  Ξυλουργία και Ξυλογλυπτική στην Αγιάσο
       2.2  Κεραμική και Αγγειοπλαστική Αγιάσου
       2.3  Παγιαυλέλι: Ένα Τέλειο Δώρο για τα Παιδιά και τους Νέους στην Καρδιά
3. Η Ιερουσαλήμ της Λέσβου: Παναγία της Αγιάσου
       3.1  Ιστορικές Πληροφορίες
       3.2  Το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Αγιάσου και η Λαογραφική Έκθεση
4. Θρησκευτικές Γιορτές
5. Εκδηλώσεις Αγιάσου
6. Το Καρναβάλι της Αγιάσου
7. Προϊόντα Αγιάσου
8. Κοντινά Αξιοθέατα

Γενικές πληροφορίες

Πλούτος από καστανιές, κερασιές, ελιές και καρύδια συνθέτουν την δασική έκταση γύρω από την Αγιάσο, το χωριό που θεωρείται δικαίως η πιο γραφική τοποθεσία επάνω σε λόφο σε ολόκληρη τη Λέσβο. Η περιοχή είναι υπέροχη καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, είτε έρθετε να μαζέψετε γλυκό κάστανο το φθινόπωρο είτε για παρατήρηση πουλιών την άνοιξη.

Χτισμένη στην πλαγιά του Ολύμπου, η Αγιάσος έχει ύψος 475 μέτρων. Οι επισκέπτες εδώ μπορούν να θαυμάσουν τη θέα προς τις εύφορες κοιλάδες και τα δάση από κάτω τους, να εξερευνήσουν τα γύρω δάση φρούτων και καρπών και να χάσουν την αίσθηση του χρόνου στη φύση της Αγιάσου, όπου τα αγριογούρουνα ακόμα περιφέρονται στο δάσος κάτω από το διακοπτόμενο κελάηδισμα των πουλιών. Ένα καταφύγιο για παρατηρητές πουλιών και βοτανολόγους, η Αγιάσος είναι ιδανική για απόδραση σε ένα ανέπαφο από το χρόνο περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται από τη φυσική ομορφιά του, το βαθιά θρησκευτικό συναίσθημα και τους κατοίκους με έντονη προσωπικότητα.

Περιπλανηθείτε στο χωριό και θα ανακαλύψετε ότι, από πολλές απόψεις, ο χρόνος στην Αγιάσο έχει σταματήσει. Οι ντόπιοι ακόμα χρησιμοποιούν άλογα για να διασχίζουν τα ανώμαλα μονοπάτια προς τη βουνοπλαγιά, όπου τα ελαιόδεντρα απαιτούν φροντίδα και συλλογή καρπού, ανεξάρτητα από το μετά βίας προσβάσιμο έδαφος. Είναι σίγουρο ότι θα δείτε ένα ή δυο από τα αγαπημένα αλογάκια δεμένα έξω από ένα σπίτι ή να περιφέρονται στους δρόμους του χωριού. Παραδοσιακά σπίτια βαμμένα σε όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου, λιθόστρωτα δρομάκια, ταβερνάκια και καφετέριες που έχουν έναν αέρα παρελθόντος, παραδοσιακές τέχνες και βιοτεχνίες-καταστήματα που πωλούν ξυλόγλυπτα και κεραμικά, η ζωντανή φλυαρία των Αγιασωτών μιλώντας στην τοπική διάλεκτο: η Αγιάσος γιορτάζει τον παραδοσιακό της χαρακτήρα και «νανουρίζει» τις αισθήσεις των επισκεπτών της με τα πολλά χρώματα, τους ήχους και τη μυρωδιά του λιβανιού που προέρχεται από την περίφημη εκκλησία της.

Οι Παραδοσιακές Τέχνες και Τεχνίτες στην Αγιάσο

Ξυλουργία και Ξυλογλυπτική στην Αγιάσο

Η Αγιάσος είναι φημισμένη για τους πολλούς παραδοσιακούς τεχνίτες της και είναι ιδανικό μέρος για να θαυμάσετε και να αγοράσετε μία ποικιλία από τα βαμμένα με έντονα χρώματα κεραμικά και έπιπλα ή διακοσμητικά κομμάτια κατασκευασμένα από ξύλο ελιάς, τα οποία μετατρέπονται σε μοναδικά έργα τέχνης. Το χωριό έχει μια μακρά ιστορία στην ξυλουργία και την ξυλογλυπτική και παρουσιάζει ένα ειδυλλιακό σκηνικό, στο οποίο εκτίθενται τα πολλά εντυπωσιακά παραδείγματα της δουλειάς των ντόπιων τεχνιτών.

Πιστεύεται ότι η πλειοψηφία των σκαλιστών ξύλινων επίπλων που υπάρχουν στα νοικοκυριά της Λέσβου έχει δημιουργηθεί στην Αγιάσο, ένα χωριό εθιμοτυπικά γνωστό για την παραγωγή εκλεκτών ξύλινων κιβωτίων αποθήκευσης (μια παράδοση που ξεκίνησε από τον 18ο αιώνα μ.Χ.) και όπου η ποικιλοχρωμία πρώτων υλών έχει σαν αποτέλεσμα η καρυδιά, η ελιά και η καστανιά να μπορούν να λάβουν τη μορφή ενός περίτεχνα διακοσμημένου πλαισίου καθρέφτη, μιας όμορφης σέλας ή μιας εκπληκτικής βιτρίνας.

Σύμφωνα με ιστορικά αρχεία, οι δεξιότητες που χρησιμοποιούνται από τους σύγχρονους Αγιασώτες ξυλογλύπτες εισήχθησαν στην Αγιάσο από τους τεχνίτες της πόλης Γιάννενα που ήρθαν για να διακοσμήσουν περίτεχνα τη μεγαλοπρεπή εκκλησία της Παναγίας. Περνώντας από γενιά σε γενιά οι δεξιότητες αυτές έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα, ενώ η φύση και η θρησκευτική ζωή της Αγιάσου συνεχίζουν να γίνονται πηγή έμπνευσης για τους περίφημους τεχνίτες της.

Εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία να επισκεφθείτε ένα από τα πολλά εργαστήρια και καταστήματα επίπλων του Αγιάσου και θαυμάστε μία ποικιλία από ξύλινα έπιπλα περίτεχνα διακοσμημένα με ένδοξες σκηνές – το βυζαντινό μοτίβο των δικέφαλων αετών, θρησκευτικές εικόνες, λουλούδια και πουλιά σμιλεύονται με το χέρι και δεν προέρχονται από τίποτε άλλο παρά μόνο τη φαντασία, τη βαθιά αγάπη για τη δουλειά τους και τις εξαιρετικές ικανότητες ξυλογλυπτικής των τεχνιτών της Αγιάσου.

Κεραμική και Αγγειοπλαστική Αγιάσου

Τα κεραμικά που φτιάχνονται στην Αγιάσο είναι το αποτέλεσμα της μακράς παράδοσης του νησιού στην τέχνη της αγγειοπλαστικής και υπάρχουν πολλοί κεραμιστές που δημιουργούν, εκθέτουν και πωλούν τα μοναδικά κεραμικά τους έργα στο χωριό. Ένας αριθμός από αυτούς εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τις τεχνικές των καλλιτεχνών της αρχαίας Ελλάδας και μπορεί να τους δείτε κατά διάρκεια της εργασίας τους να χρησιμοποιούν τον κεραμικό τροχό ή να διακοσμούν περίτεχνα τις εντυπωσιακές δημιουργίες τους.

Όπως έχουν αποκαλύψει αρχαιολογικές εκσκαφές στην περιοχή της Θερμής, η τέχνη της αγγειοπλαστικής αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της δημιουργικής ζωής της Λέσβου για περισσότερα από 5000 χρόνια. Οι αμφορείς χρησιμοποιήθηκαν για να μεταφέρουν το ελαιόλαδο και το κρασί της Λέσβου στο υπόλοιπο Αιγαίο και, στα βυζαντινά χρόνια, δοχεία φτιαγμένα από πηλό ήταν δημοφιλή χρηστικά αντικείμενα. Η τέχνη της αγγειοπλαστικής έλαβε μεγάλη ώθηση στα χρόνια της μαζικής μετανάστευσης των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία στη Λέσβο. Πολυάριθμα εργαστήρια δημιουργήθηκαν, και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνταν στο νησί για αιώνες εμπλουτίστηκαν ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής και να αξιοποιούν καλύτερα την πρώτη ύλη που υπάρχει σε κάθε περιοχή.

Η κεραμική που εξασκείται στην Αγιάσο είναι το αποτέλεσμα της μακρόχρονης θέσης του νησιού ως κέντρου καλλιτεχνικής έμπνευσης και δημιουργικότητας, η χρήση των πανάρχαιων τεχνικών και η αποφασιστικότητα των αγγειοπλαστών της Αγιάσου να διατηρήσουν την τέχνη ζωντανή. Είτε καθαρά διακοσμητικά είτε ιδιαιτέρως χρηστικά, τα κεραμικά της Αγιάσου είναι περίτεχνα ζωγραφισμένα, εξαιρετικά διακοσμητικά αντικείμενα, ικανά να μεταφέρουν λίγη από την ατμόσφαιρα που συναντά κανείς μόνο στην Αγιάσο. Μία ετήσια έκθεση Λεσβιακής Κεραμικής πραγματοποιείται στον Μανταμάδο κάθε χρόνο, ωστόσο όσοι ενδιαφέρονται να θαυμάσουν έναν πλούτο υπέροχων κεραμικών πρέπει οπωσδήποτε να έρθουν στο χωριό και να επιλέξουν τουλάχιστον ένα κομμάτι κεραμικής της Αγιάσου για να πάρουν μαζί σπίτι.

Παγιαυλέλι: Ένα Τέλειο Δώρο για τα Παιδιά και τους Νέους στην Καρδιά

Το «παγιαυλέλι» είναι ένα μικρό κεραμικό δοχείο σε σχήμα κανάτας που παραδοσιακά φτιάχνεται στην Αγιάσο. Ένα παραδοσιακό παιχνίδι για τα παιδιά και τους νέους στην καρδιά, μετατρέπεται σ’ ένα μελωδικό όργανο όταν ο ιδιοκτήτης του φυσά αέρα μέσα στο μικρό στόμιο. Μια ποικιλία από αυτά τα έντονα βαμμένα δοχεία παράγεται και πωλείται στην Αγιάσο, τα οποία αποτελούν ιδιαιτέρως διακοσμητικά, προσιτά, εύκολα μεταφερόμενα αναμνηστικά από αυτό το εξαιρετικά δημιουργικό χωριό.

Η Ιερουσαλήμ της Λέσβου: Παναγία της Αγιάσου

Ιστορικές Πληροφορίες

Η Αγιάσος είναι γνωστή «χαϊδευτικά» ως η «Ιερουσαλήμ της Λέσβου», ένας όρος που περιγράφει με ακρίβεια την δημοφιλία του χωριού με προσκυνητές από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο. Εκατοντάδες πιστοί επισκέπτονται το χωριό κάθε χρόνο και έρχονται στον πασίγνωστο ναό της «Παναγίας Βρεφοκρατούσας» να υποβάλουν τα σέβη τους σε μια θρησκευτική εικόνα της Παναγίας, η οποία δημιουργήθηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ.. Πιστεύεται ευρέως ότι η εικόνα έχει θαυματουργές ιδιότητες και, σύμφωνα με τον τοπικό μύθο, φιλοτεχνήθηκε από τον Άγιο Λουκά.

Η εικόνα λέγεται ότι διασώθηκε κατά την περίοδο των Εικονομαχιών του 9ου αιώνα μ.Χ., όταν ένας μοναχός ονόματι Αγάθων την μετέφερε από την Ιερουσαλήμ στη Λέσβο, ένα νησί που απείχε από τη Βυζαντινή μανία κατά των αντικειμένων θρησκευτικής λατρείας. Πιστεύεται ότι η πρόθεσή του ήταν να συναντήσει την εξόριστη Βυζαντινή Αυτοκράτειρα Ειρήνη Αθηναία και να επιστρέψει μαζί της στην Κωνσταντινούπολη μόλις το κίνημα της Εικονομαχίας θα είχε κατασταλεί. Είναι άγνωστο εάν ο Αγάθων συνάντησε τελικά την Αυτοκράτειρα Ειρήνη. Λέγεται όμως ότι κατέφυγε σε μία καταπράσινη, ακατοίκητη περιοχή πίσω από το σημερινό Αναγνωστήριο της Αγιάσου και πέρασε την υπόλοιπη ζωή του ως ερημίτης.

Η περιοχή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εικόνα της Παναγίας του Αγάθωνα. Σύμφωνα με τα ιστορικά αρχεία, ο Αγάθων ήρθε σε επαφή με τους κατοίκους της Καρίνης και της Πενθίλης και σύντομα άρχισε να δέχεται μεγάλο αριθμό πιστών, μερικοί από τους οποίους έμειναν κοντά στον μοναχό και ίδρυσαν τον οικισμό που αργότερα έγινε γνωστός ως «Αγιάσος».

Ένα μικρό μοναστήρι ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα μ.Χ., με την εικόνα του Αγάθωνος με την Παναγία Βρεφοκρατούσα να γίνεται πόλος έλξης για τους πιστούς, οι οποίοι έρχονταν για να υποβάλουν τα σέβη τους στην «Μητέρα του Θεού, Αγία Σιών», όπως αναφέρεται σε μία επιγραφή επάνω στην εικόνα. Μία επίσκεψη στο μοναστήρι ήταν μία επίσκεψη στην Αγία Σιών: η ρίζα του ονόματος του χωριού Αγιάσος και ένα πρώιμο «παρατσούκλι» για την Ιερουσαλήμ.

Η εκκλησία της Αγιάσου χτίστηκε, καταστράφηκε και ανοικοδομήθηκε πλήρως αρκετές φορές. Ο αυθεντικός ναός κατασκευάστηκε το 1173 στον λόφο όπου θάφτηκε τελικά ο Αγάθων. Διατηρήθηκε για 633 χρόνια και, με το πέρασμα του χρόνου, ένας μικρός οικισμός εδραιώθηκε σταδιακά γύρω από την εκκλησία και μετατράπηκε σε μία ακμάζουσα πόλη. Πολλές χριστιανικές οικογένειες αναζήτησαν καταφύγιο στην εκκλησία όταν το νησί της Λέσβου κατελήφθη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το 1806 η αρχική δομή κρίθηκε ότι ήταν ασταθής και χτίστηκε ένας νέος ναός. Το εσωτερικό του ήταν πλούσια διακοσμημένο με ένα τέμπλο από περίτεχνα σκαλιστό ξύλο, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ: μια μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε τόσο το ναό όσο και ένα μεγάλο μέρος της αρχικής πόλης. Ως εκ θαύματος, σχεδόν όλες οι εικόνες της εκκλησίας σώθηκαν από τις φλόγες. Το 1815, ο ναός χτίστηκε για τρίτη και τελευταία φορά. Η τριπλή βασιλική που υπάρχει σήμερα περιλαμβάνει μία ανεκτίμητη συλλογή από εικόνες και αναθήματα. Η εσωτερική του διακόσμηση ολοκληρώθηκε το 1838 και ανακαινίστηκε ριζικά το 1977.

Σήμερα η κύρια εκκλησία της Αγιάσου αποτελεί προορισμό για χιλιάδες πιστούς που έρχονται εδώ για να υποβάλουν τα σέβη τους στην Παναγία και να απολαύσουν την ηρεμία του μεγαλοπρεπούς ναού και του αυλόγυρου του.

Το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Αγιάσου και η Λαογραφική Έκθεση

Οι επισκέπτες της εκκλησίας μπορούν να επισκεφθούν το Εκκλησιαστικό Μουσείο και την Λαογραφική Έκθεση που φιλοξενούνται στον αυλόγυρο. Και τα δυο είναι ανοιχτά καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Θρησκευτικές Γιορτές

Εάν τύχει να βρεθείτε στη Λέσβο γύρω στις 15 Αυγούστου, προετοιμαστείτε να συναντήσετε εκατοντάδες προσκυνητές, οι οποίοι διασχίζουν με τα πόδια την απόσταση έως την Αγιάσο και συρρέουν στην εκκλησία για να τιμήσουν τη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου. Πρόκειται για μια εκδήλωση του βαθέως θρησκευτικού συναισθήματος και θα σας δώσει μια εικόνα για την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη.

Εκδηλώσεις Αγιάσου

Μια σειρά από πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις, χορωδιακές βραδιές και συναυλίες διοργανώνονται και φιλοξενούνται στο κτίριο του Αναγνωστηρίου (βιβλιοθήκη) σε ετήσια βάση. Η Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει εκατοντάδες βιβλία, παρτιτούρες, εφημερίδες, χειρόγραφα και φωτογραφίες που θα σας εξοικειώσουν με τον ελληνικό πολιτισμό και την παράδοση. Το Αναγνωστήριο είναι ανοιχτό από τις 16.30 μ.μ. έως τις 19.30 μ.μ. το χειμώνα και μεταξύ 17.00 και 20.00 κατά τη θερινή περίοδο.

Η είσοδος είναι ελεύθερη.

Το Καρναβάλι της Αγιάσου

Η πιο πολύχρωμη εκδήλωση που πραγματοποιείται στο χωριό είναι το διάσημο καρναβάλι της Αγιάσου, το οποίο έχει γίνει γνωστό για τον παιχνιδιάρικα καυστικό του χαρακτήρα. Το καρναβάλι της Αγιάσου είναι μία ευκαιρία για γλέντι, μία εποχή που οι ντόπιοι επιδίδονται σε παραδοσιακό τραγούδι και χορό στους δρόμους του χωριού και με παιχνιδιάρικη διάθεση προβληματίζονται σχετικά με την πολιτική ζωή της χώρας. Αποτελεί μια παράδοση που προέρχεται από τους αρχαίους εορτασμούς του θεού Διονύσου, αλλά πήρε ιδιαίτερα πολιτικό χαρακτήρα κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κατοχής της Λέσβου. Οι συμμετέχοντες στο καρναβάλι εφευρίσκουν σατιρικά στιχάκια που προφέρονται στην χαρακτηριστική τοπική διάλεκτο και σατιρίζουν το σύγχρονο πολιτικό γίγνεσθαι στην Ελλάδα. Εάν βρίσκεστε στο νησί τους μήνες της άνοιξης, μην παραλείψετε να έρθετε στην Αγιάσο και να πάρετε μία γεύση από το καρναβάλι της Αγιάσου: είναι ένα σημαντικό πολιτιστικό γεγονός για το οποίο φημίζεται η Αγιάσος.

Προϊόντα Αγιάσου

Το χωριό περιλαμβάνει μία υγιή αγορά, όπου μπορείτε να αγοράσετε πανέμορφα ζωγραφισμένα στο χέρι κεραμικά, περίτεχνα ξυλόγλυπτα, μοναδικά κεντήματα, δαντέλες και υφαντά, έπιπλα και διάφορα αναμνηστικά. Ενώ είστε εδώ, δοκιμάστε ντόπιες λιχουδιές, όπως τα ξερά σύκα και το χαλβαδάκι (κομμάτια μαντολάτο επικαλυμμένα με σουσάμι), καθώς και τοπικά τυριά και χάχλες (ένα αφέψημα από σιτάρι μουσκεμένο σε γάλα φρέσκο ​​κατσικίσιο το οποίο αφήνεται να στεγνώσει).

Ένα παραδοσιακό ποτό της Αγιάσου είναι το περίφημο καϊνάρι του χωριού, η έγχυση μιας ποικιλίας μπαχαρικών και του συνόλου εννέα βοτάνων με ένα πλούσιο κόκκινο χρώμα και έναν εξαιρετικά αρωματικό χαρακτήρα. Το καϊνάρι σερβίρεται καυτό, συνήθως παρασκευάζεται και καταναλώνεται στα νότια της Τουρκίας και είναι ένα δημοφιλές ποτό της Αγιάσου καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Εάν βρεθείτε στο χωριό, πάρτε μία γεύση από αυτό το ιδιαίτερα αρωματικό ποτό – το μίγμα κανέλας, γαρίφαλου, φασκόμηλου και τσάι του βουνού θα διεγείρει τους γευστικούς σας αδένες και θα σας βάλει στον πειρασμό να ανακαλύψετε κάθε ένα από τα συστατικά που χρησιμοποιούνται για την πανάρχαια συνταγή του καϊνάρι. Δεν θα μαντέψετε ποτέ το μυστικό συστατικό που δίνει στο καϊνάρι το βάθος της γεύσης του και έχει αφροδισιακές ιδιότητες, αλλά (αυτός είναι ένας υπαινιγμός) αναπτύσσεται σε αφθονία στην περιοχή!

Η ιδανική τοποθεσία από όπου μπορείτε να απολαύσετε υπέροχη θέα της Αγιάσου είναι ο «Κήπος της Παναγίας», όπου το δροσερό αεράκι στα φύλλα του αιωνόβιου πλάτανου, θα σας γεμίσει με λίγες στιγμές χαλάρωσης, που θα σας προετοιμάσουν για μία εξερεύνηση στην Αγιάσο με τα πολλά αξιοθέατα και την περίφημη εκκλησία της Παναγίας.

Κοντινά Αξιοθέατα

Η κοιλάδα του Αγίου Δημητρίου και η εύφορη περιοχή της Καρίνης βρίσκονται μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από την Αγιάσο και σίγουρα αξίζουν μια στάση. Η Καρίνη αποτέλεσε καταφύγιο για τον περίφημο ντόπιο λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο, όπως μαρτυρούν τα απομεινάρια των τοιχογραφιών που βρέθηκαν στην περιοχή.