ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821

Η Ελληνική Επανάσταση εκδηλώθηκε στο απόγειο χρόνιων προσπαθειών για απελευθέρωση και ανεξαρτησία. Η επανάσταση ζυμώθηκε με μικρές εξεγέρσεις αρχικά, που όμως ενίσχυαν το πνεύμα του ελληνισμού, οι οποίες το 1821 εξελίχθηκαν σε ένα μαζικό αντιστασιακό κίνημα.

Τα γεγονότα που καθόρισαν την εξέλιξη και έκβαση της επανάστασης, που ξεκίνησε από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες και εξαπλώθηκε σ’ ολόκληρη τη χώρα, είναι τα εξής:

Φεβρουάριος 1821: Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, περνώντας τον ποταμό Προύθο, παρακινεί τον ελληνικό πληθυσμό της Μολδοβλαχίας να επαναστατήσει. Η προκήρυξη που εξέδωσε, στην προσπάθειά του να συγκροτήσει τον “Ιερό Λόχο” των πολεμιστών, έγραφε “Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος”. Με τα λόγια αυτά προσπάθησε να εμφυσήσει στους Έλληνες της περιοχής την ανάγκη για επανάσταση. Το κίνημά του καταπνίγηκε στο Δραγατσάνι, αποτέλεσε όμως την πρώτη επαναστατική ενέργεια του αγώνα για την απελευθέρωση.

21 Μαρτίου 1821: Κατάληψη των Πύργων των Καλαβρύτων. Ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει το λάβαρο της επανάστασης στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας.

23 Μαρτίου 1821: Τη μέρα αυτή μεταφέρθηκε επισήμως η επανάσταση στη νότια Ελλάδα, με την κατάληψη της Βοστίτσας και την απελευθέρωση της Καλαμάτας από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Κάποιους μήνες αργότερα ακολούθησε και η απελευθέρωση της Τριπολιτσάς.

Ακολούθησε η Στερεά Ελλάδα, με σημαντικότερες τις μάχες της Αλαμάνας υπό τον Αθανάσιο Διάκο, ο οποίος αναχαίτισε τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιοσέ Μεχμέτ πασά, και στο Χάνι της Γραβιάς, όπου οι Έλληνες σταμάτησαν την πορεία των οθωμανικών στρατευμάτων προς την Πελοπόννησο.

Οι επιτυχίες των Ελλήνων οπλαρχηγών είχαν σαν αποτέλεσμα οι επαναστατικές εστίες να πληθύνουν, χωρίς όμως πάντα να καταφέρουν να διατηρηθούν, αφού σε αρκετά μέρη, όπως π.χ. στη Χαλκιδική, καταπνίγηκαν.

Σημαντικές νίκες πέτυχε και ο ελληνικός στόλος, με το Δημήτρη Παπανικολή και άλλους σπουδαίους ναυτικούς, επανδρωμένος από πλοία των νησιών του Αιγαίου, της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών.

30 Μαρτίου 1822: Παρά την αντίστασή της, η Χίος δεν κατάφερε να επιβληθεί στον κατακτητή και οδηγήθηκε στην ήττα και καταστροφή της. Λίγο καιρό μετά την καταστροφή του νησιού, στις 7 Ιουνίου 1822, ο Κωνσταντίνος Κανάρης πυρπόλησε μια οθωμανική ναυαρχίδα, στα στενά της Τενέδου.

26 Ιουλίου 1822: Νίκη του στρατού του Κολοκοτρώνη απέναντι στο Δράμαλη, στα στενά των Δερβενακίων.

24 Δεκεμβρίου 1822: Ξεκινά η πολιορκία του Μεσολογγίου από τον Κιουταχή και τον Ομέρ Βρυώνη, η οποία τερματίζεται στις 31 Δεκεμβρίου, έχοντας αποτύχει στην κατάληψή του. Παρόλα αυτά, το Μεσολόγγι έπεσε στη 2η πολιορκία που ξεκίνησε στις 15 Απριλίου 1825, με κατάληξη την άλωση του την Κυριακή των Βαΐων, στις 10 Απριλίου 1826, από τα οθωμανοαιγυπτιακά στρατεύματα του Ιμπραήμ, με την ηρωική έξοδο των κατοίκων του να μένει στην ιστορία.

Το 1823 κι ενώ η Ελληνική Επανάσταση μαινόταν, ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός, αποτύπωσε σε στίχους τη μάχη των Ελλήνων για απελευθέρωση με τον “Ύμνο εις την Ελευθερία”, οι πρώτοι στίχοι του οποίου έμελλε να γίνουν ο εθνικός ύμνος της χώρας, μελοποιημένος από τον Νικόλαο Μάντζαρο.

Από το 1824 και μετά ξεκινά η δυσκολότερη και πιο αποφασιστική περίοδος της Επανάστασης, με τους Οθωμανούς να ζητούν τη συνδρομή του αιγυπτιακού στρατού και τους Έλληνες να βρίσκονται διασπασμένοι από εμφύλιες συγκρούσεις. Η διαμάχη ανάμεσα στους στρατιωτικούς της Πελοποννήσου και τους πρόκριτους των νησιών και της Πελοποννήσου, υπό τον Κολοκοτρώνη οι πρώτοι και υπό τον Μαυροκορδάτο οι δεύτεροι, εξασθένισε τους αγωνιστές και έπληξε σημαντικά τον αγώνα.   

22 Ιουνίου 1824-Καταστροφή Ψαρών: Επωφελούμενοι από την κρίση που εκδηλώθηκεστους κόλπους των επαναστατών, οι Οθωμανοί, με τη βοήθεια του αιγυπτιακού στόλου κατέστρεψαν τα Ψαρά, ενώ είχε προηγηθεί και η καταστροφή της Κάσου.

29 Αυγούστου 1824: Μετά τα πλήγματα που δέχθηκε από τους Οθωμανοαιγύπτιους, ο ελληνικός στόλος κατάφερε σημαντική νίκη στη ναυμαχία του Γέροντα. Αυτή ήταν και η τελευταία ουσιαστικά σημαντική νίκη που κατάφεραν να πετύχουν οι Έλληνες αγωνιστές χωρίς εξωτερική βοήθεια.

Από το Φεβρουάριο του 1825 και έπειτα, ο Ιμπραήμ, ενισχυμένος από τα αιγυπτιακά στρατεύματα, κατέλαβε το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου, παρά τη σθεναρή αντίσταση των Ελλήνων. Σημαντική ήταν η μάχη στο Μανιάκι με 500 αγωνιστές του Παπαφλέσσα, να νικώνται από τους 3000 του Ιμπραήμ. Κι ενώ ο ελληνικός στρατός κατόρθωσε να ανακόψει τη νικηφόρα πορεία του αντιπάλου κοντά στους Μύλους, δεν μπόρεσε να αποφύγει την πολύμηνη πολιορκία και, τελικά, την κατάληψη του Μεσολογγίου στις 10 Απριλίου 1826, που σημαδεύτηκε από την ηρωική έξοδο και τη θυσία των κατοίκων του.     

25 Μαΐου 1827: Κατάληψη της Ακρόπολης από τον Κιουταχή, μετά την κατάληψη της Στερεάς Ελλάδας και το θάνατο του Γεωργίου Καραϊσκάκη.

Η έκβαση της Επανάστασης έμοιαζε δυσοίωνη για τους Έλληνες αγωνιστές, οι οποίοι έχαναν πολλά εδάφη από το στρατό και το στόλο του Ιμπραήμ, μέχρι τη στιγμή της εμπλοκής των λεγόμενων Μεγάλων Δυνάμεων, Αγγλίας, Ρωσίας και Γαλλίας. Τυπικά, η τελευταία μάχη του Αγώνα έγινε το 1828 στην Πέτρα της Βοιωτίας, υπό τον Υψηλάντη. Η έκβασή του όμως είχε κριθεί νωρίτερα. Η ναυμαχία του Ναβαρίνου στις 20 Οκτωβρίου 1827 υπήρξε αποφασιστικής σημασίας για την έκβαση του Αγώνα της ανεξαρτησίας. Οι τρεις δυνάμεις πάλεψαν στο πλευρό των Ελλήνων και αποδεκάτισαν τον Οθωμανοοαιγυπτιακό στόλο, αντιμαχόμενες την Οθωμανική Αυτοκρατορία που δεν τήρησε τους όρους της Σύμβασης του Λονδίνου που είχε υπογραφεί λίγους μήνες πριν.

Εκτός όμως από τον πόλεμο των όπλων, υπάρχει και ο διπλωματικός πόλεμος, που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης και ήταν αυτός που οδήγησε ουσιαστικά στη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους. Σε διπλωματικό επίπεδο, τα σημαντικότερα γεγονότα κατά τη διάρκεια του Αγώνα για την ανεξαρτησία των Ελλήνων ήταν τα εξής:

1823: Αναγνώριση των Ελλήνων επαναστατών ως εμπόλεμους από την κυβέρνηση της Αγγλίας και ταυτόχρονη αναγνώριση της Επανάστασής τους. Είχε προηγηθεί αποκήρυξή της στο Συνέδριο της Βερόνας, ένα χρόνο πριν.

Μάιος 1827: Ψήφιση του Συντάγματος της Τροιζήνας από την Γ’ Εθνοσυνέλευση, που όριζε για τη χώρα πολίτευμα με άκρως δημοκρατικό χαρακτήρα, βασισμένο στις αρχές του διαφωτισμού και του φιλελευθερισμού. Κυβερνήτης του ανακηρύχθηκε ο έως τότε Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Ιωάννης Καποδίστριας, στον οποίο ανατέθηκε ο ρόλος της διακυβέρνησης του επαναστατημένου κράτους. Είχαν προηγηθεί δυο ακόμα Συντάγματα, το “Προσωρινό Πολίτευμα” της Επιδαύρου και ο “Νόμος της Επιδαύρου”, οι διατάξεις των οποίων όμως δεν ανταποκρίνονταν στις συνθήκες της εποχής. Και το τρίτο και τελευταίο Σύνταγμα βέβαια, δεν μπόρεσε να διατηρηθεί στο ρευστό κλίμα της χώρας και ανεστάλη λίγο καιρό αργότερα.  

6 Ιουλίου 1827: Υπογραφή της Σύμβασης του Λονδίνου ή Ιουλιανής Σύμβασης, η οποία όριζε την ανεξαρτησία της Ελλάδας, από τις τρεις προστάτριες δυνάμεις, Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία. Η ευνοϊκή για την Ελλάδα σύμβαση δεν έγινε αποδεκτή από τους Οθωμανούς, με αποτέλεσμα την παρέμβαση των τριών χωρών στην έκβαση της επανάστασης.

Την περίοδο της Επανάστασης, η Ελλάδα χρειαζόταν οικονομικούς πόρους γι’ αυτό και στράφηκε προς το δανεισμό από την Αγγλία. Πήρε δυο επαναστατικά δάνεια, τα οποία την καθιστούσαν αναπόφευκτα εξαρτημένη από τις διαθέσεις της δανείστριας χώρας.