Με σημείο εκκίνησης την Κρητική Επανάσταση του 1897, ξέσπασε νέος πόλεμος ανάμεσα στην Ελλάδα και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κάτω από την πίεση του ελληνικού στόλου κατά τη διάρκεια του αγώνα των Κρητικών για ανεξαρτησία, οι Οθωμανοί κήρυξαν τη σύγκρουση ανάμεσα στις δυο χώρες, απ’ την οποία η ελληνική πλευρά κατέληξε ηττημένη, με αποτέλεσμα να υπογράψει ανακωχή με τον αντίπαλο.
Η πτώχευση του ελληνικού κράτους, που είχε προηγηθεί το 1893, υπό την διακυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη, καθιστούσε τη χώρα σε ήδη μειονεκτική θέση, εξαρτημένη από το δανεισμό των Μεγάλων Δυνάμεων. Την οικονομική κατάσταση της χώρας επιβάρυνε ακόμα περισσότερο η ήττα και η αποζημίωση των 100 χιλιάδων φράγκων που όφειλε να πληρώσει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, με αποτέλεσμα τη σύναψη ενός ακόμα δανείου, που την έφερε προ των πυλών του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου.
Την ίδια περίοδο αναδεικνύεται σε “μήλον της έριδος” η Μακεδονία, με τις βαλκανικές χώρες να αντιμάχονται για την κυριότητά της.
15 Αυγούστου 1909- Το κίνημα στο Γουδί: Το κίνημα αυτό, που ξέσπασε το 1909 και ενώ το καθεστώς βασιλείας είχε αποτύχει να προσφέρει στους πολίτες σωστή και δίκαιη διακυβέρνηση, υποκινήθηκε από το Στρατιωτικό Σύνδεσμο, μια ομάδα δυσαρεστημένων από την κυβέρνηση στρατιωτικών. Η δυσαρέσκεια αυτή κορυφώθηκε και εκφράστηκε μέσω του κινήματος στο Γουδί, με το λαό να συμπνέεται με τα αιτήματα του Συνδέσμου και να εξεγείρεται για την αναξιοκρατία της διοίκησης της χώρας.
Η περίοδος αυτή συμπίπτει με την ενίσχυση και ακμή της μεσαίας τάξης, που διεκδικεί πλέον δυναμικά τη θέση της στο πολιτικό σκηνικό, επιδιώκοντας να υποσκελίσει την ολιγαρχία των προηγούμενων χρόνων. Ευνοούμενη από τις οικονομικές συγκυρίες της εποχής, η αστική τάξη επιθυμεί να αυξήσει την οικονομική της δραστηριότητα μέσω της πολιτικής της εκπροσώπησης. Την εκπροσώπηση αυτή βρήκε στο πρόσωπο του νεωτεριστή Ελευθέριου Βενιζέλου, τον οποίο και καλεί στη Αθήνα.
Ο Κρητικός πολιτικός εκφράζει την ανάγκη για δυτικών προδιαγραφών πολιτικό και οικονομικό εκσυγχρονισμό της χώρας. Το περιεχόμενο της πολιτικής του Βενιζέλου συμπληρώνεται από την επιδίωξη της “Μεγάλης Ιδέας”, που αφορά την επέκταση των συνόρων του εθνικού κράτους. Τότε εμφανίζεται η έννοια του βενιζελισμού η οποία περικλείει ακριβώς αυτά τα στοιχεία, τον αστικό εκσυγχρονισμό και την εκπλήρωση της Μεγάλης Ιδέας μέσω αλυτρωτικών ενεργειών. Η πολιτική αυτή απέκτησε φανατικούς υποστηρικτές, αλλά και πολέμιους, τους αντιβενιζελιστές. Οι υποστηρικτές του αντιβενιζελισμού αντιμάχονταν τόσο τον εκσυγχρονισμό όσο και την έννοια της “Μεγάλης Ιδέας”, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν έντονες κοινωνικές εντάσεις και να χωριστεί η χώρα σε δυο στρατόπεδα.
Η επικράτηση του Βενιζέλου στις εκλογές οδήγησε στην αναθεώρηση του Συντάγματος του 1864, με το νέο Σύνταγμα να συμπνέεται με το κλίμα κοινωνικού και πολιτικού εκσυγχρονισμού. Με φόντο τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και εξαιτίας του νέου σκηνικού που διαμορφώθηκε μετά τις βαλκανικές κατακτήσεις, η διαμάχη ανάμεσα στα δυο στρατόπεδα πήρε τη μορφή Εθνικού Διχασμού, με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο και τον διάδοχο του Γεωργίου, Κωνσταντίνο Α’, να εκπροσωπούν τις δυο πλευρές και να αντιμάχονται για τον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας και για την εξάσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Αποτέλεσμα της έντονης αυτής σύγκρουσης ήταν η δημιουργία δυο αντίπαλων κρατών, με το βενιζελικό να περιλαμβάνει τις Νέες Χώρες και το αντιβενιζελικό τις κτήσεις της Παλαιάς Ελλάδας. Η περίοδος που ακολούθησε σημαδεύτηκε από ταραχές και έριδες ανάμεσα στις δυο πλευρές.